Czym jest Żywienie medyczne
dowiedz się
Niedożywienie – co to jest i jak mu zapobiec?
Prawidłowe żywienie jest niezbędne dla funkcjonowania każdego organizmu. Choroba zwiększa zapotrzebowanie na energię, białko i inne składniki odżywcze[1]. Z tego powodu wielu chorych znajduje się w ryzyku lub rozwija niedożywienie czyli groźny stan występujący u nawet połowy przewlekle chorych[2]. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie niedożywienia lub zagrożenia niedożywieniem i podjęcie odpowiednich działań. Regularna ocena stanu odżywienia pacjenta jest ważnym narzędziem diagnostycznym w codziennej opiece medycznej. W zależności od tego, jak pacjent jest odżywiony ma to wpływ między innymi na jego stan psychiczny, fizyczny, czas rekonwalescencji czy postępy rehabilitacji[3].
Co to jest niedożywienie?
Definicja niedożywienia według ekspertów to „stan wynikający z braku wchłaniania lub braku spożywania składników odżywczych, prowadzący do zmiany składu ciała (zmniejszenie tkanki mięśniowej) i masy komórkowej, a przez to prowadzący do upośledzenia aktywności fizycznej i psychicznej organizmu oraz wpływający niekorzystnie na wynik leczenia choroby[4]. Innymi słowy organizm osoby niedożywionej nie ma wystarczająco składników odżywczych, żeby prawidłowo funkcjonować. Niedożywienie samo w sobie stanowi zagrożenie dla zdrowia, może utrudniać także proces zdrowienia[5].
Przyczyny niedożywienia
Powody niedożywienia mogą być różne i może być ich wiele. Istotne jest odpowiednie zdiagnozowanie problemu i zastosowanie odpowiedniego żywienia. Niedożywienie może rozwinąć się wskutek nieprawidłowej diety czyli z powodu niedostatecznego spożycia składników odżywczych w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Przyczyną może być też utrata składników lub nagłe zwiększone zapotrzebowanie spowodowane przez np. biegunki, uraz, operacje czy stan zapalny. Do niedożywienia prowadzą też dolegliwości m.in. brak apetytu, problemy z połykaniem czy gryzieniem, brak uzębienia lub choroby m.in. wątroby, nerek, trzustki, nowotwory, nadczynność tarczycy[6] [7] .
[1] Szczygieł B, Ukleja A., Wójcik Z., Jak rozpoznać i leczyć niedożywienie związane z chorobą, PZWL, Warszawa, 2013 [2] Szczygieł B, Ukleja A., Wójcik Z., Jak rozpoznać i leczyć niedożywienie związane z chorobą, PZWL, Warszawa, 2013 [3] Jarosz Mirosław., red., Praktyczny Podręcznik Dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010 [4] Sobotka L. Podstawy Żywienia Klinicznego, red. Kłęk S, Korta T, Łyszkowska M.Scientifica Kraków 2013 [5] Sobotka L. Podstawy Żywienia Klinicznego, red. Kłęk S, Korta T, Łyszkowska M.Scientifica Kraków 2013 [6] Włodarek D. Dietetyka. Format-AB, Warszawa 2005 [7] Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu. Standardy Żywienia Dojelitowego i Pozajelitowego. Scientifica 2014
Niedożywienie może się rozwinąć także w wyniku stosowania leków, których stosowaniu towarzyszą np. nudności, zaburzenia smaku, wymioty oraz zaburzenia połykania[8].
Objawy i skutki niedożywienia.
Skutki złego odżywiania są groźne dla każdego organizmu: zarówno dziecka, dorosłego człowieka jaki i u osób starszych. Najbardziej widoczną konsekwencją jest spadek masy ciała, tkanki mięśniowej i wytrzymałości mięśniowej. Skutkuje to osłabieniem, mniejszą sprawnością, chudnięciem. Długotrwałe skutki niedożywienia organizmu to problemy z sercem, nerkami, gorsze gojenie ran, oraz utrudnione utrzymanie prawidłowej temperatury ciała, obniżona odporność na infekcje, gorsze trawienie[9] [10]. Jak rozpoznać niedożywienie? Diagnostyka niedożywienia jest rolą personelu medycznego: lekarzy i pielęgniarek. Prawidłowa ocena stanu odżywienia pomoże zidentyfikować rodzaj niedożywienia lub ocenić ryzyko jego rozwoju. Uwzględnia ona wiele czynników m.in. wzrost, masa ciała, skład ciała, wygląd skóry i błon śluzowych, badania krwi, ocena wydolności fizycznej czy siły mięśniowej. Stosuje się też specjalne skale oceny stanu odżywienia (najczęściej SGA oraz NRS 2002). Mimo że rozpoznanie niedożywienia oraz wybór metody interwencji to zadanie lekarza, sam pacjent oraz jego rodzina również powinni zwracać uwagę na stan zdrowia chorego. Alarmujące sygnały to m.in.:
Zmiana sposobu żywienia:
- Nieprzyjmowanie pożywienia (lub jedzenie bardzo mało) przez okres powyżej trzech dni
- Spożywanie mniej niż połowę zapotrzebowania przez czas powyżej 10 dni
- Jedzenie znacznie mniej niż dotąd oraz osłabienie
Utrata masy ciała
- Nagłe, niezamierzone schudnięcie (można zaobserwować gdy ubrania stają się luźniejsze)
- Utrata więcej niż 3 kg w ciągu 3 miesięcy[11]
- Czynnikiem ryzyka niedożywienia jest również podeszły wiek (powyżej 70 lat).
Niedożywienie: co robić?
W przypadku wystąpienia tych sygnałów należy skonsultować się z lekarzem lub pielęgniarką oraz dodatkowo samemu monitorować sytuację. Odpowiednia interwencja żywieniowa ustalona przez zespół interdyscyplinarny może przyśpieszyć gojenie ran, wspomóc leczenie pacjenta, dodać mu sił i daje szansę na zapobieganie pogłębianiu się niedożywienia[12].
[8] Sobotka L. Podstawy Żywienia Klinicznego, red. Kłęk S, Korta T, Łyszkowska M.Scientifica Kraków 2013 [9] Sobotka L. Podstawy Żywienia Klinicznego, red. Kłęk S, Korta T, Łyszkowska M.Scientifica Kraków 2013 [10] Iiiakis D., Kressig R.W. The relationship between malnutrition and immune. Ther Umsh. 2014; 71(1): 55-61 [11] Szczygieł B, Ukleja A., Wójcik Z., Jak rozpoznać i leczyć niedożywienie związane z chorobą, PZWL, Warszawa, 2013
W przypadku gdy dostarczenie wszystkich składników z normalnego pożywienia jest bardzo trudne lub niemożliwe istnieje wiele opcji wsparcia żywieniowego: z wykorzystaniem doustnych preparatów odżywczych np. z rodziny Nutridrink, drogą dojelitową np. przez sondę nosowo-żołądkową lub drogą dożylną. Więcej w sekcji: żywienie medyczne.