Jak dieta może pomóc pacjentom cierpiącym na zaparcia
Dowiedz się
Chorzy w domu oraz w szpitalu często wstydzą się powiedzieć o problemach z zaparciami. A przecież odpowiednia dieta przy zaparciach skutecznie może pomóc pozbyć się tej dolegliwości.
Jak rozpoznać zaparcie
Dolegliwości bólowe przy wypróżnianiu, uczucie parcia podczas co czwartej defekacji lub częściej, uczucie niepełnego wypróżnienia i mniej niż 3 wypróżnienia tygodniowo stanowią podstawy do rozpoznania zaparć u pacjenta. Zaparcia stanowią z pewnością jeden z bardziej wstydliwych a jednocześnie powszechnych problemów klinicznych. Najczęściej dotyczą kobiet po 65 roku życia.
Co najczęściej powoduje zaparcia u pacjentów?
Zaparcia mogą być wywołane nieprawidłową budową anatomiczną jelita grubego lub obecnością guza, który stanowi przeszkodę na drodze przesuwania się kału. Do najczęstszych przyczyn rozwoju zaparć zaliczamy czynniki metaboliczne np. cukrzyca, przyjmowane leki i błędy żywieniowe.
Choroby sprzyjające rozwojowi zaparć
Najczęstsze stany chorobowe towarzyszące zaparciom to cukrzyca, porfiria, niedoczynność tarczycy, hiperkalcemia, hipomagnezemia czy hipokaliemia [1]. Chorzy na kamicę żółciową, kamicę nerkową, stwardnienie rozsiane, chorobę Parkinsona, depresję i zażywający niektóre leki mogą również mieć upośledzoną perystaltykę jelita grubego, co może być przyczyną zaparć [2].
Inne czynniki powodujące zaparcia
Ubogie spożycie błonnika pokarmowego, niska aktywność fizyczna, mała podaż płynów, eliminacja z diety produktów fermentowanych (kiszonki, fermentowane produkty mleczne) wpływa na spowolnienie perystaltyki jelit. Pacjenci odczuwający zmęczenie, niedożywieni, otyli, odczuwający dolegliwości bólowe po niektórych pokarmach i ze złym stanem uzębienia są w grupie ryzyka rozwoju tej dolegliwości. Obniżona aktywność fizyczna u chorych również sprzyja rzadszym wypróżnianiom [2]. Oprócz dolegliwości bólowych i dyskomfortu w podbrzuszu konsekwencją niewłaściwej diety przy zaparciach mogą być hemoroidy a długofalowo nowotwór jelita grubego [3].
Błonnik i co jeszcze? – profilaktyka przy zaparciach
Zmiana sposobu żywienia w zaparciach często przynosi pożądane efekty. Wprowadzenie do diety większej ilości płynów, produktów mlecznych fermentowanych (jogurt, kefir, maślanka), większej ilości warzyw i owoców oraz ograniczenie produktów wysokotłuszczowych to sposoby na zaparcia. Pobudzą perystaltykę jelit i mogą ułatwić przesuwanie mas kałowych. Podaż błonnika w przypadku osób borykających się z zaparciami powinna wynosić w granicach 30-40 g na dzień. Najlepszymi źródłami błonnika są: pieczywo razowe, różne rodzaje płatków np. owsiane, jęczmienne, pszennie, suszone owoce, orzechy oraz warzywa[4]. Jednak u pacjentów, którzy zwyczajowo spożywają mało błonnika, jego ilość należy zwiększać stopniowo, ponieważ gwałtowny wzrost spożycia tego składnika może spowodować dyskomfort, wzdęcia i dolegliwości bólowe. Dieta na zaparcia powinna zawierać więcej gruboziarnistych kasz, jogurtów, kefirów, warzyw, owoców pestkowych, zup, otrębów i nasion roślin strączkowych [2].
Korzystne bakterie jelitowe
Właściwa flora bakteryjna w jelicie grubym ma kluczowe znaczenie w funkcjonowaniu jelit. W utrzymaniu równowagi flory bakteryjnej pomaga spożycie prebiotyków, czyli substancji, które nie ulegają trawieniu w przewodzie pokarmowym i korzystnie działają na perystaltykę. Korzystne będą otręby pszenne, czosnek, karczochy, cykoria lub szparagi. Produkty fermentowane np. kiszonki są natomiast źródłem probiotyków, które ułatwiają leczenie zaparć. Spożycie posiłków w małych objętościach podawanych co 3-4 godziny, zwiększenie udziału płynów w diecie oraz aktywność fizyczna to kolejne czynniki dietoterapii leczenia zaparć [1,2].
Płyny a odpowiednia perystaltyka jelit
Pacjenci, zwłaszcza ci w wieku podeszłym, często przyjmują zbyt mało płynów dziennie i należy ich zachęcać do zwiększenia picia w ciągu dnia. Zaleca się wypijanie płynów w małych porcjach, ale o dużej częstotliwości. Należy dążyć do wypijania około 2000-2500 ml dziennie płynów w postaci wody, słabych naparów i soków warzywnych [2]. Warto wprowadzić do jadłospisu chorego potrawy, które same w sobie zawierają dużą ilość wody, jak zupy, warzywa, owoce, warzywne gulasze, musy owocowe, jogurty naturalne czy kefiry [5].
Piśmiennictwo:
1. Gulbicka P. i wsp, Czynniki metaboliczne jako przyczyna zaparć stolca, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017, tom 8, nr 2, 55–62
2. Włodarek D, Dietetyka, Format-AB, Warszawa 2005
3. Hermann Jacek, Kościński Tomasz, Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych, Ginekol Pol. 2012, 83, 849-853
4. Jarosz M., Normy żywienia dla populacji polskiej, IŻŻ, Warszawa, 2017.
5. Sikorski T., Zaparcie w wieku pode szłym – odrębności diagnostyczne i terapeutyczne, Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 5, 2011