Jaką dietę stosować, gdy organizm wyczerpany jest chorobą?

Regeneracja organizmu po chorobie

Choroba jest bardzo wyczerpującym dla organizmu stanem. Często nieodłącznym elementem trwania choroby jest reakcja zapalna, w tym gorączka, obrzęk lub ból. Zapalenie to reakcja obronna organizmu mająca na celu zniszczenie czynnika obcego (patogenu), a następnie regenerację tkanek [1]. Podczas tego procesu organizm uruchamia wiele mechanizmów, co zwiększa wydatek energetyczny i przyczynia się do osłabienia organizmu, tym dotkliwszego im dłużej trwa dolegliwość.

Skutki chorób wpływające na żywienie

W zależności od jednostki chorobowej organizm może być narażony na wiele skutków w tym na niewłaściwe trawienie, zaburzone wchłanianie czy wzmożoną utratę składników. W chorobie z towarzyszącym stanem zapalnym zwiększeniu ulega zapotrzebowanie na białko. Odpowiednia ilość białka reguluje procesy regeneracyjne organizmu i wspomaga odporność chorego. Chorobie towarzyszą też często stany i objawy, które utrudniają właściwe żywienie. Brak apetytu, ból, zaburzenia smaku, nudności, wymioty, objawy towarzyszące radioterapii, chemioterapii i farmakoterapii to tylko kilka czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju niedożywienia związanego z chorobą. Po przebytej chorobie organizm potrzebuje uzupełnić niedobory, które utracił. W zależności od czasu trwania, stanu odżywienia pacjenta i rodzaju jednostki chorobowej należy wdrożyć odpowiednie, dopasowane żywienie. Wczesna interwencja żywieniowa zapewni szybszą regenerację, zwiększy siłę mięśniową, zminimalizuje ryzyko powikłań po chorobie i wspomoże odporność organizmu pacjenta [2].

Które pokarmy dodadzą energii osłabionemu pacjentowi?

Nie istnieje jeden właściwy sposób żywienia pacjenta osłabionego po chorobie. Do każdej osoby należy podchodzić indywidualnie i uwzględniać takie czynniki jak stan odżywienia, rodzaj choroby, czas trwania choroby, objawy towarzyszące chorobie (wymioty, biegunka, zaburzenia trawienia i wchłaniania) oraz preferencje żywieniowe chorego i jego stan ogólny. Dieta po chorobie powinna pokrywać zapotrzebowanie chorego na energię, składniki odżywcze, składniki mineralne i uwzględniać zwiększoną ilość białka w celu uzupełnienia niedoborów zwłaszcza, gdy pacjent utracił masę ciała, miał gorączkę czy jest po przebytym urazie. Posiłki chorego powinny być przygotowane technikami kulinarnymi charakterystycznymi dla diety łatwostrawnej, jak gotowanie w wodzie, gotowanie na parze, duszenie, pieczenie w rękawie, przecieranie i miksowanie. Podawanie pacjentowi małych i częstych porcji nie obciąży przewodu pokarmowego i pobudzi apetyt. Przykłady posiłków, które dostarczą w małej porcji ważnych składników odżywczych, zawierające łatwo przyswajalne białko i ułatwiające regenerację organizmu to np.:

jajka na miękko,
gulasze drobiowe,
kanapki na pszennym chlebie z pieczoną rybą.

Delikatnie przyprawione posiłki przygotowane dozwolonymi technikami kulinarnymi, o umiarkowanej zawartości tłuszczu i błonnika krócej pozostają w żołądku pacjenta, dzięki czemu łatwiej można zwiększyć ich częstotliwość i szybciej uzupełnić niedobory żywieniowe po chorobie [3].

Które pokarmy wpływają na odporność po chorobie i nie tylko?

Zależność pomiędzy komponentami diety a stanem zdrowia jest znana od dziesięcioleci. Zwiększony udział białka w diecie ma na celu budowę i odnowę tkanek zniszczonych po chorobie, tworzenie hormonów, enzymów i przeciwciał pełniących kluczową rolę w układzie odpornościowym organizmu. Do produktów będących dobrym źródłem białka zaliczamy chudy drób, produkty mleczne, jaja, ryby i rośliny strączkowe [3]. Oprócz białka warto do diety chorego wprowadzić wielonienasycone kwasy tłuszczowe znajdujące się w łososiu, śledziu, makreli, halibucie, siemieniu lnianym, oleju rzepakowym czy oliwie z oliwek. Kwasy te przyczyniają się do zmniejszenia stanu zapalnego organizmu. Warto zadbać o odpowiednią podaż witamin, zwłaszcza witaminy A (jaja, masło, produkty mleczne, ciemnozielone liściaste warzywa), witaminy D (drobne tłuste morskie ryby) oraz witaminy E (oleje roślinne, nasiona), które mają działania przeciwutleniające. Selen, zawarty w mięsie, rybach, przetworach mlecznych to pierwiastek stymulujący układ odpornościowy, a niska podaż żelaza i cynku wiąże się z obniżoną ochroną organizmu przed patogenami [4].

Których pokarmów nie podawać pacjentowi po chorobie?

Żywienie pacjenta powinno być dobierane indywidualnie, jednak z reguły w trakcie lub bezpośrednio po chorobie nie zaleca się nadmiernego obciążania przewodu pokarmowego potrawami ciężkostrawnymi, wzdymającymi czy wysokobłonnikowymi. Podczas osłabienia organizmu powinno się unikać potraw ostro przyprawionych, smażonych i przetworzonych. W przypadku braku tolerancji potraw o charakterze lekkostrawnej i nadal trwającym brakiem apetytu warto rozważyć włączenie doustnych preparatów odżywczych[3], do kupienia w aptece.

Piśmiennictwo:

Thor P, Podstawy Patofizjologii Człowieka, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne VERSALIUS, Kraków 2009
2. Sobotka L, Podstawy Żywienia Klinicznego, Scientifica ESPEN Wyd 4, Kraków 2013
3. Jarosz M. (red.) Zasady prawidłowego żywienia chorych w szpitalach. Instytut Żywności i Żywienia. Warszawa;2011
4. Dymarska E, WPŁYW SPOSOBU ODŻYWIANIA NA UKŁAD ODPORNOŚCIOWY. IMMUNOMODULACYJNE DZIAŁANIE KWASÓW TŁUSZCZOWYCH, WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH ORAZ PRZECIWUTLENIACZY, Nowiny Lekarskie 2013, 82, 3, 222–231