Czym jest transfer pacjenta?

Wiele chorób prowadzi do długotrwałego unieruchomienia osoby w łóżku. Kluczowym elementem jest wczesna aktywizacja pacjenta zarówno przez personel medyczny jak i najbliższą rodzinę. Aby chory uzyskał optymalny poziom sprawności niezbędne jest osiągnięcie przez niego odpowiedniego poziomu samodzielności w zakresie zmian pozycji ciała. Transfer pacjenta jest formą zmiany pozycji jego ciała. Może mieć charakter bierny – wykonywany przez osoby trzecie lub aktywny – samodzielnie przez pacjenta. Do podstawowych transferów zaliczamy zmianę pozycji z leżenia do siadu, z siadu do stania, z siadu na łóżku do siadu na wózku. Również w obrębie łóżka wyróżniamy przemieszczanie całego ciała w górę i w dół łóżka oraz na boki łóżka, przemieszczanie obręczy barkowej, kończyn dolnych, miednicy na obie strony łóżka. W wielu koncepcjach rehabilitacyjnych transfery stanowią jeden z podstawowych elementów postępowania terapeutycznego. Początkowo zmiany pozycji wykonywane biernie przy świadomym udziale mentalnym pacjenta mają przyczyniać się do budowania aktywnego przemieszczania się.

Poczucie bezpieczeństwa pacjenta przy transferze

W czasie wykonywanych transferów należy zadbać o to, aby pacjent czuł się bezpiecznie. Wszystkie etapy przemieszczania pacjenta powinny budzić w nim poczucie zaufania, a nie strach i lęk przed upadkiem. Dzięki temu jesteśmy w stanie wpływać pozytywnie na tzw. normalizacje napięcia mięśniowego w przypadku, kiedy np. pacjent posiada niedowład spastyczny bądź wiotki. Każdy transfer powinien stymulować układ nerwowy dając mu informację czuciową o nowym położeniu jego ciała.

Ergonomia transferu

Niezmiernie istotnym elementem przemieszczania pacjentów jest ergonomia pracy zarówno pacjenta jak i terapeuty. Bezpiecznie przeprowadzony transfer nie może traumatyzować tkanek, a także sprawiać bólu pacjentowi. Z kolei osoba wykonująca przemieszczanie chorego musi zwracać uwagę na prawidłowe ułożenie własnych rąk na ciele pacjenta, na optymalne ustawienie własnego kręgosłupa oraz właściwą pozycję kończyn dolnych, tak aby nie wywoływać dolegliwości bólowych, które mogą jej uniemożliwiać wykonywanie pracy. Wśród personelu pielęgniarskiego wielogodzinne przebywanie przy chorym wraz z przenoszeniem pacjentów jest nieodłącznym elementem takich czynności jak: podanie leków, zmiana pościeli, karmienie, toaleta chorego, pielęgnacja czy zmiana opatrunków. Tak duża ilość czynności fizycznych w pracy z chorym wymaga od pielęgniarek nabycia doskonałej techniki w zakresie transferów po to, aby nie wywoływać niepotrzebnych przeciążeń ich układu kostno-stawowego oraz bólów w obrębie kręgosłupa. Dolegliwości bólowe w kręgosłupa u pielęgniarek mogą również być powiązane z nieprawidłowymi warunkami architektonicznymi w miejscu pracy, brakiem ergonomicznego sprzętu, mebli czy szeroko pojętych warunków pracy.

Transfer pacjenta: Obrót na bok

Jest techniką wykorzystywaną bardzo często w czasie toalety i ubierania chorego. W celu większej aktywizacji tułowia chorego wykorzystuje się chwyt za okolicę biodra oraz łopatki chorego. Osoba wykonująca transfer na chorym powinna zawsze być ustawiona tak, aby obracać pacjenta w swoim kierunku. Daje to większe poczucie bezpieczeństwa dla chorego oraz minimalizuje możliwość jago upadku na podłogę z łóżka. Łopatka chorego powinna być kierowana do tzw. depresji przedniej (obniżenia przedniego), a biodro do elewacji przedniej (uniesienia przedniego). Ruch ten powinien odbywać się przy zgiętych kolanach chorego. Osoba wykonująca transfer powinna korzystać z podparcia się własnym kolanem o łóżko pacjenta zachowując jednocześnie prosty kręgosłup. Zwracać należy uwagę, aby w przypadku pacjentów neurologicznych nie ciągnąć chorego za rękę czy staw łokciowych, gdyż pogłębia to podwichnięcie stawu barkowego oraz dodatkowo traumatyzuje ten staw. U pacjentów ortopedycznych warto zwrócić uwagę na osoby po endoprotezoplastyce stawu biodrowego, aby w czasie obrotu na bok zdrowy miały umieszczony klin między nogami. Osoba po takim zabiegu obraca się na operowany bok dopiero po około 3 miesiącach. Nie wolno jej również wykonywać w tym okresie wykonywać ruchów przywiedzenia, zgięcia powyżej 90 stopni oraz nadmiernej rotacji wewnętrznej stawie biodrowym. W przypadku pacjentów po złamaniu szyjki kości udowej leczonych zachowawczo również przez okres około 6-8 tygodni obracamy tych pacjentów tylko na bok zdrowy z klinem bądź wałkiem między nogami unikając nadmiernego zgięcia stawów biodrowych.

Transfer pacjenta: Przemieszczanie chorego w łóżku – 2 osoby

Bardzo często zdarza się, że pacjenci szukając pierwszych ruchów po urazie zsuwają się w kierunku odgłowowym na łóżku. W celu poprawnego ułożenia chorego przy pomocy dwóch osób należy ułożyć i złączyć dłoń prawą z dłonią lewą obu osób pod plecami na wysokości łopatek oraz na wysokości bioder. Kończyny dolne chorego powinny być zgięte w stawach kolanowych i oparte o materac. Jeżeli pacjent jest w stanie pomóc poprzez odepchnięcie się nogami należy zachęcić tę osobę do aktywnego udziału w transferze. Częściowe odciążenie odcinka lędźwiowego obu osób wykonujących transfer w górę łóżka można uzyskać poprzez zetknięcie się wzajemne czołami przed czynnością związaną z przemieszczeniem pacjenta.

Transfer pacjenta: Przemieszczanie chorego w łóżku – 1 osoba

W celu samodzielnego poprawnego ułożenia chorego w łóżku należy zgiąć kończyny dolne pacjenta i początkowo poprzez ruchy miednicy, następnie obręczy barkowej należy stopniowo przemieszczać chorego w kierunku dogłowowym. Należy pamiętać, aby nie ciągnąć pacjenta za dłonie i przedramiona. W sytuacji, gdy ze względu na duży ciężar chorego nie ma możliwości wykonania samodzielnego transferu należy wykorzystać ręcznik lub koc bądź poprosić o pomoc osoby trzeciej.

Transfer pacjenta: Przemieszczanie chorego na brzegi łóżka

To jeden z najczęściej stosowanych transferów w obrębie łóżka. Pacjent z kolanami i biodrami zgiętymi, kończyny górne chorego skrzyżowane na klatce piersiowej z dłońmi ułożonymi na ramionach. Wykorzystujemy możliwości chorego w kierunku unoszenia miednicy w pozycję mostka następnie przesuwamy dobocznie w kierunku brzegu łóżka. Kolejnym krokiem jest uniesienie głowy i aktywizacja górnego tułowia poprzez zbliżenie ramion w kierunku odgłowowym i dobocznie. Czynności powtarzamy kilkukrotnie aż pacjent znajdzie się na brzegu łóżka. Jeżeli chory nie jest w stanie czynnie unieść miednicy wykonujemy biernie ten ruch.

Transfer pacjenta: Sadzanie chorego z pozycji leżącej

Zmiana pozycji z leżącej do siedzącej związana jest z przemieszczeniem chorego na brzeg łóżka. Następnie obracamy pacjenta na bok i zginamy stawy kolanowe i biodrowe. Przedramię ręki osoby wykonującej transfer jest umiejscowione od strony głowy (podtrzymuje ją), a dłoń umiejscowiona jest w okolicach łopatki. Druga ręka podchwytuje kolana i jednocześnie unosi tułów pacjenta do pozycji siedzącej z jednoczesnym opuszczeniem kończyn dolnych w kierunku podłogi. Ciężar kończyn dolnych stanowi przeciwwagę dla górnego tułowia ułatwiając przy tym sprawne przeprowadzenie transferu.

Transfer z łóżka na wózek

Wózek ustawiony pod lekkim skosem do łóżka. Wyciągamy boczek wózka od strony chorego oraz rozstawiamy oba podnóżki. Pacjent siedzi ze spuszczonymi nogami na podłodze. W większości przypadków przesadzamy pacjenta przez chorą stronę. Okolice rzepki prawego i lewego stawu kolanowego osoby, która wykonuje transfer muszą być w kontakcie z okolicą rzepki lewego i prawego stawu kolanowego pacjenta. Dłonie mogą być ustawione w dwojaki sposób. Pierwszą najbardziej powszechną jest ułożenie dłoni na łopatkach wchodząc przedramionami pod pachami chorego, drugą jest chwyt za pośladki lub specjalny pas do przenoszenia z jednoczesnym zgięciem w stawach biodrowych i kręgosłupem w przeciwną stronę do przenoszenia ciała. Następnie stabilizując stawy kolanowe i odchylając swój tułów ku tyłowi unosimy nieznacznie pacjenta z łóżka wykorzystujemy przeciwwagę własnego ciała. W momencie, kiedy pięty stóp chorego minimalnie się uniosą wykonujemy skręt w kierunku wózka. W przypadku cięższych pacjentów doskonale sprawdza się ręcznik lub koc założony pod pośladkami pacjenta.