Jak dbać o prawidłową dietę osoby z cukrzycą?

Cukrzyca typu 1 i 2 – czym się różni?

Cukrzyca została uznana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za epidemię XXI wieku. Szacuje się, że w roku 2040 liczba diabetyków osiągnie 642 miliony [1]! Cukrzycę zazwyczaj charakteryzuje zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi obwodowej. Do grup ryzyka należą osoby z nadwagą lub otyłością, osoby z dodatnim wywiadem w kierunku cukrzycy, mało aktywni fizycznie, z nadciśnieniem tętniczym, chorobami układu sercowo-naczyniowego czy z dyslipidemią [2].

Wyróżniamy kilka typów cukrzycy: • Cukrzyca typu 1, o charakterze choroby autoimmunogicznej, • Cukrzyca typu 2, najczęstsza postać, między innymi zależna od stylu życia i masy ciała • Inne specyficzne typy cukrzycy, np. genetyczne defekty czynności komórek trzustki czy działania insuliny, cukrzyca polekowa, cukrzyca ciężarnych [2].

Dieta przy cukrzycy

Dieta przy cukrzycy zależy od wielu czynników, takich jak wiek, masa ciała pacjenta, wzrost, sposób leczenia chorego, stan odżywienia, współistniejące choroby, przyjmowane leki oraz rodzaju cukrzycy. Podstawowym celem układania diety jest zapobieganie powikłaniom, unormowanie glikemii i wyrównanie metaboliczne. W cukrzycy typu 2 niezbędna jest też często zmiana stylu życia i redukcja masy ciała.

Dieta w cukrzycy typu 1

Cukrzyca typu 1 wymaga bezwzględnie podawania insuliny z zewnątrz. Zalecenia żywieniowe dla diabetyków opierają się w dużej mierze na zasadach zdrowego żywienia, które dotyczą ogólnej populacji. Według najnowszych rekomendacji nie istnieje uniwersalna dieta cukrzycowa. Rekomenduje się regularne i zbilansowane posiłki oparte na wszystkich grupach produktów spożywczych. Pomimo braku restrykcji żywieniowych najważniejsze jest dawkowanie insuliny w zależności od zawartości węglowodanów w posiłkach oraz wyjściowej glikemii pacjenta [5]. Kluczowe jest też samodzielne monitorowanie glikemii i regularne wizyty u diabetologa.

Dieta w cukrzycy typu 2

Dieta diabetyka powinna mieć określoną wartość kaloryczną, dostosowaną do wieku, aktywności fizycznej i stanu odżywienia. Osobom z nadmierną masą ciała zaleca się systematyczną utratę masy ciała wynoszącą ok 0,5- 1 kg/ tydzień [2]. Podobnie jak w cukrzycy typu 1 brak jest uniwersalnej diety dla wszystkich pacjentów, jednak każdy z nich powinien kontrolować wielkość porcji i ilości spożywanych węglowodanów w diecie. Ważne by posiłki były pełnowartościowe, czyli zawierały białko, tłuszcze i węglowodany złożone.

Węglowodany w cukrzycy typu 2

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca około 45% węglowodanów w diecie, jednak dopuszcza ich zwiększenie do 60%, jeżeli podstawą są węglowodany o niskim indeksie glikemicznym i produkty bogato błonnikowe. U pacjentów z niską aktywnością fizyczną, schorzeniami współistniejącymi można zalecić czasowo obniżenie spożycia węglowodanów do 25-45%. Zatem co może jest cukrzyk?

Podstawą żywienia powinny być produkty pełnoziarniste: razowe pieczywo, gruboziarniste kasze, brązowy ryż, płatki owsiane czy płatki jęczmienne. Warto wspomnieć o roli błonnika, który spowalnia wchłanianie węglowodanów, opóźnia opróżnianie żołądka i zapewnia dłuższe uczucie sytości. Z tych powodów zaleca się spożycie warzyw i produktów pełnoziarnistych, które są bogatym źródłem błonnika.

Tłuszcze w cukrzycy typu 2

Tłuszcze w diecie powinny stanowić około 25-40% i powinny być pochodzenia roślinnego tj. oliwa z oliwek, olej lniany, olej rzepakowy. U pacjentów z towarzyszącą hipercholesterolemią zaleca się włączenie do diety steroli / stanoli roślinnych znajdujących się w oleju rzepakowym, kiełkach pszenicy oraz roślinach nasion strączkowych [2].

Białko w cukrzycy typu 2

Dieta dla cukrzyka typu 2 powinna być zaopatrzona w pełnowartościowe białko znajdujące się w drobiu, jajach, rybach, chudych serach twarogowych i nasionach roślin strączkowych. Odpowiednia podaż białka w diecie diabetyka powinna wynosić 15-20%, jednak u pacjentów wymagających redukcji masy ciała ten poziom może wzrosnąć do 30% [2].

Regularność posiłków

Istotnym czynnikiem w żywieniu diabetyków jest regularność jedzenia. Nie zaleca się zbyt długich przerw między posiłkami oraz podjadania pomiędzy, zwłaszcza przekąsek wysokowęglowodanowych i wysokotłuszczowych.

H3

Przygotowanie posiłków

Istotną rolę pełnią techniki kulinarne. Rekomenduje się gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie w folii lub ewentualne krótkie smażenie. Oprócz obróbki termicznej wpływ na glikemię ma także stopień rozdrobienia posiłku. Im produkt spożywczy jest bardziej zmielony i drobny, tym zwiększa się jego indeks glikemiczny, dlatego zaleca się dodatek surowych warzyw do każdego posiłku [6].

Produkty zabronione przy cukrzycy

W diecie w cukrzycy należy wyeliminować węglowodany proste, takie jak słodycze, cukier, miód, przetwory owocowe, soki owocowe i napoje. Fruktoza pochodząca z owoców nie powinna przekraczać 50 g w diecie czyli owoce należy zjadać w umiarkowanej ilości i raczej jako dodatek do posiłku. Nie zaleca się spożywania fruktozy jako zamiennika cukru. Warto też ograniczyć tłuszcze nasycone pochodzące między innymi ze smalcu, tłustych kawałków mięs, twardych serów i produktów cukierniczych.

Zakupy z diabetykiem – jak wspierać dobre wybory

Zalecenia żywieniowe dla diabetyków opierają się w dużej mierze na zasadach zdrowego żywienia, to w momencie, jednak w momencie gdy ktoś wcześniej się do nich nie stosował taka zmiana stylu życia może być trudna. Warto zatem skorzystać z porady dietetyka, który pomoże zaplanować jadłospis i ustrzec się przed wszechobecnymi mitami. Dobre zaplanowanie posiłków jest skuteczną strategią. W tym calu warto też przygotowywać listę zakupów i unikać robienia zakupów spontanicznych. Dobrym pomysłem jest też całkowicie unikanie sekcji ze słodyczami, napojami słodzonymi i innymi niewskazanymi produktami: wtedy łatwiej oprzeć się pokusie. Tego typu decyzje, mimo że trudne, są niezbędne dla zdrowia. Nieprawidłowo leczona lub niezdiagnozowana cukrzyca czy utrzymywanie się hiperglikemii niesie bowiem za sobą wiele konsekwencji.

Przykładowy jadłospis cukrzyka typu 2

Śniadanie: Omlet warzywny • Dwa jaja kurze
• 2 płaskie łyżki płatków owsianych
• 1 łyżeczka oleju rzepakowego
• Ulubione warzywa np. pomidory koktajlowe, szpinak, cebula, papryka kolorowa, pieczarki
• Rukola

W misce wymieszać jajka, przyprawy i płatki owsiane. Na oleju rzepakowym podsmażyć drobno pokrojone warzywa, zalać mieszanką jajeczną i dusić na małym ogniu pod przykryciem. Po ścięciu omleta można wyłożyć na talerz i udekorować rukolą.

Przekąska: Sałatka z pomidorów i mozarelli

• Duży dojrzały pomidor
• 1⁄2 opakowania mozarelli odtłuszczonej
• Przyprawy : sól, pieprz, świeża bazylia
• 1 łyżeczka oliwy z oliwek

Pomidora i ser pokroić w cienkie plastry i ułożyć na talerzu naprzemiennie. Wszystko doprawić i polać oliwą z oliwek

Obiad: Duszone udko z kurczaka z warzywami i kaszą jaglaną

• Średniej wielkości udko z kurczaka bez skóry
• Ulubione warzywa np. pomidory, bakłażan, fasolka szparagowa zielona
• Zioła prowansalskie, sól, pieprz, czosnek
• 1⁄2 opakowania ugotowanej kaszy jaglanej na sypko
• 1 łyżeczka oliwy z oliwek
• 1⁄2 ogórka świeżego
• Koperek
• Sok z cytryny do smaku

Do rękawa włożyć udko przyprawione solą, czosnkiem i pieprzem. Dodać pokrojone warzywa i zamknąć rękaw. Wstawić do piekarnika na 180 stopni i piec przez około 30 min. Ogórka obrać ze skórki, pokroić na cienkie plasterki i wymieszać z sokiem z cytryny, oliwą i koperkiem. Sałatkę z ogórków i kurczaka podawać z ugotowaną kaszą jaglaną

Kolacja: Kanapki z pastą z makreli podane z sałatką wiosenną

• Dwie kromki chleba żytniego pełnoziarnistego
• 1⁄2 obranej średniej wielkości makreli
• 1 łyżka jogurtu naturalnego
• Drobno pokrojony szczypiorek
• 1 /2 łyżeczki musztardy
• Sałatka wiosenna: sałata masłowa, rzodkiewki, ogórek świeży lub kiszony, młoda cebulka
• 1 łyżeczka oleju lnianego

Makrelę wymieszać z jogurtem, musztardą, szczypiorkiem, solą i pieprzem. Wyrobioną pastę położyć na kromki chleba. W misce wymieszać pokrojone warzywa z olejem lnianym.

Frazy do pogrubienia w tekście: dieta przy cukrzycy, dieta dla cukrzyka, jadłospis dla cukrzyka, co może jeść cukrzyk