O jakie składniki odżywcze dbać w diecie osób chorych na Alzheimera

Czym jest choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera (AD) uważana jest za najczęstszą przyczynę demencji starczej. Szacuje się, że liczba chorych będzie wzrastać. Choroba ma charakter neurodegeneracyjny i spowodowana jest przewlekłą chorobą mózgu z charakterystycznymi upośledzeniem funkcji poznawczych i emocjonalnych.

Przyczyny choroby Alzheimera nie są całkowicie wyjaśnione. Wiadomo natomiast, że w mózgu chorego występują charakterystyczne zmiany zwane splątkami neurofibrylarnymi. Pojawiają się też tzw. blaszki amyloidowe, potocznie nazywane blaszkami starczymi, nieprawidłowo przebiega też przemiana amyloidu beta czyli białka występującego w centralnym układzie nerwowym w dużej ilości [1].

Te zmiany strukturalne prowadzą do tego, że mózg chorego nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować. Z tego powodu pojawiają się objawy choroby Alzheimera. Do typowych należą zaburzenia pamięci, zapominanie słów, zaburzenia orientacji, koncentracji i uwagi. Towarzyszą temu również omamy, wahania nastroju, problemy ze snem, stany depresyjne oraz często przekonanie o zagrożeniu życia[2].

Dieta MIND w chorobie Alzheimera

Dlaczego odpowiednie żywienie jest szczególnie ważne u osób cierpiących na chorobę Alzheimera?

Prawidłowe żywienie odgrywa bardzo ważną rolę w zapobieganiu i leczeniu wielu chorób 1 . Coraz częściej mówi się o znaczeniu składników odżywczych w prewencji i rozwoju także choroby Alzheimera. Odpowiednio zbilansowana dieta, czyli taka, które dostarcza wszystkich potrzebnych składników odżywczych przyczynia się do lepszej pracy mózgu i do utrzymania masy ciała. Zwłaszcza warto mieć na względzie, że demencja inne objawy towarzyszące chorobie Alzheimera mogą wpływać na częstsze pomijanie posiłków i przyczyniać się do rozwoju niedożywienia, co ma negatywny wpływ na leczenie. A zapewnienie podaży niezbędnej ilości składników odżywczych jest niezbędna dla każdego chorego pacjenta.

Dlaczego tzw dieta MIND jest korzystna w tej chorobie?

Dieta MIND łączy w sobie dwie diety – dietę śródziemnomorską oraz dietę DASH. Obie diety mają wysoką skuteczność w prewencji chorób cywilizacyjnych i wykazują się różnorodnością. W praktyce dieta MIND opiera się na żywności nieprzetworzonej i głównie bazuje na produktach pochodzenia roślinnego. W tym modelu żywienia zaleca się zwiększenie spożycia ciemnozielonych warzyw (nawet do 6 porcji tygodniowo), ponieważ są one źródłem przeciwutleniaczy. Zalecane jest też ogólnie zwiększenia spożycia świeżych warzyw oraz spożywanie orzechów: 5 porcji tygodniowo. Bardzo wskazane są też owoce jagodowe jak truskawki, maliny, czarne jagody i borówki amerykańskie. Jest to grupa produktów, która w jednym z badań wykazała pozytywny wpływ na funkcje poznawcze. Oprócz odpowiedniego doboru produktów żywnościowych, dieta MIND rekomenduje unikanie smażenia, zwłaszcza ryb i mięsa. W miejsce czerwonego mięsa, tłustych serów, masła i margaryny należy wprowadzić niesmażone (czyli gotowane, pieczone, duszone) mięso drobiowe, owoce morza i ryby, oliwę z oliwek, nasiona roślin strączkowych i produkty pełnoziarniste [5].

Czy wprowadzanie pewnych grup pokarmów może być przydatne w zapobieganiu i spowolnianiu rozwoju choroby?

Choroba Alzheimera dotyczy w głównej mierze osób starszych. Jest to grupa, która często potrzebuje specjalistycznego wsparcia żywieniowego. Wśród seniorów obserwuje się zjawisko niedożywienia wynikające z nieodpowiedniej podaży składników i energii lub niedożywienia związanego z chorobą. Badania wykazują, że co czwarta osoba z cierpiącą na chorobę Alzheimera ma cechy niedożywienia. U osób starszych często odnotowuje się brak apetytu, zaburzenia smaku i szybsze uczucie sytości. Wraz z wiekiem zanika zdolność jelit do trawienia, pogarsza się stan uzębienia, zwiększa się zapadalność na choroby i pacjenci przyjmują coraz więcej leków. Żywienie osób z Alzheimerem powinno być zgodne z zasadami racjonalnego odżywiania osób starszych. Należy zapobiegać rozwojowi niedożywienia, dostosować techniki przygotowania potraw do możliwości pacjenta i unikać potraw ciężkostrawnych.

Znaczenie kwasów tłuszczowych omega 3

Badania wykazały, że istotny wpływ na funkcje poznawcze ma rodzaj kwasów tłuszczowych, które spożywa chory. Nadmierna podaż kwasów tłuszczowych trans, obecnych między innymi w żywności przetworzonej, twardych margarynach i słodyczach, wpływa na postępujące zaniki pamięci już u osób poniżej 45 roku życia. Natomiast spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT) zapobiega powstawaniu typowych zmian w chorobie Alzheimera. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe występują przede wszystkim w tłustych rybach morskich oraz olejach roślinnych jak olej rzepakowy [7]. Spożywanie ryb będących źródłem kwasów omega 3 powoduje zmniejszenie rozwoju choroby o 60% w porównaniu z osobami niespożywającymi tych kwasów tłuszczowych [3].

Witaminy A, E i C oraz inne przeciwutleniacze

Prawdopodobnie działanie prewencyjne w chorobie Alzheimera można przypisać przeciwutleniaczom takim jak witamina C, witamina E, oraz flawonoidom, jednak brak jest jednoznacznych dowodów na obniżenie ryzyka rozwoju tej choroby. Składniki te jednak mają ogólnie działanie przeciwzapalne, co jest również korzystne i potwierdza, że dieta osób chorych na Alzheimera powinna być bogata w warzywa, owoce i oleje roślinne [3,4]. Korzystne może być też spożywanie kurkuminy zawartej w curry, badania wykazały, że jej wysokie spożycie wpływa na lepsze wyniki testów sprawności umysłowej seniorów [3].

Witaminy z grupy B

Niekorzystnym czynnikiem w chorobie Alzheimera jest natomiast wysokie stężenie homocysteiny. Wpływa ona na rozwój choroby sercowo-naczyniowej a pośrednio na rozwój choroby Alzheimera z powodu szybszego powstawania blaszek. Powodem wysokiego stężenia homocysteiny mogą być niedobory witaminy B6, B12 i kwasu foliowego, dlatego dieta chorych i seniorów powinna być obfita w produkty pełnoziarniste, chude mięso i ciemnozielone warzywa liściaste [4].

Alzheimer a dieta: praktyczne wskazówki

Oprócz komponowania diety istotne znaczenie ma otoczenie, w którym chorzy spożywają posiłek [3]. Osoby chorujące na Alzheimera są wrażliwe na hałas i bodźce zewnętrzne, dlatego spokojna atmosfera i wyłączenie elektroniki pozwoli pacjentom odpowiednio skupić się na jedzeniu. Warto zadbać o jaskrawy kolor talerza, na którym jest potrawa, przewietrzyć pomieszczenie i odpowiednio je oświetlić [6]. Chorzy na Alzheimera często nie potrafią decydować o wyborze potrawy, zapominają o spożyciu posiłku bezpośrednio po zjedzeniu lub przestają jeść po jednym kęsie potrawy. Dobrym rozwiązaniem na brak zdecydowania się chorego jest podawanie składników potrawy pojedynczo, a dla pacjentów, którzy zapominają o zjedzonym posiłku można przygotować niskokaloryczne przekąski w postaci gotowanych słupków warzyw lub owoców [3].

1 Szczygieł B, Ukleja A., Wójcik Z., Jak rozpoznać i leczyć niedożywienie związane z chorobą, PZWL, Warszawa, 2013